المقنعة (کتاب)کتاب المقنعة تألیف شیخ مفید ، محمد بن محمد بن نعمان بغدادى( ۳۳۶- ۴۱۳ هجرى) از بزرگان علمای شیعه در قرن چهارم هجری است . ۱ - درباره مولفشيخ مفيد از چهره‌هاى بسيار درخشان شيعه در جهان اسلام مى باشد. او هم متكلم است و هم فقيه. ابن ندیم در فن دوم از مقالۀ پنجم« الفهرست » كه در بارۀ متكلمان شيعه بحث مى‌كند، از او به عنوان« ابن المعلم » ياد كرده و او را ستايش مى‌نمايد. كتاب معروف او در فقه نيز« المقنعة» است. ابو یعلی جعفری كه داماد مفيد بوده است، مى‌گويد: « مفيد شبها مختصرى مى‌خوابيد و بقيه شب را به نماز يا مطالعه يا تدريس يا تلاوت قرآن مجيد مى‌گذرانيد.» ۲ - معرفی كتاباین كتاب فتوایی در دو بخش تدوین شده است: بخش نخست مربوط به اصول اعتقادی است. در این قسمت مؤلف راجع به توحید و صفات حق تعالی، وجوب اعتقاد به انبیا و رسل، وجوب اعتقاد به امامت، ولایت اولیاء الله، وجوب اعتقاد به معاد، وجوب معرفت و عمل به شریعت اسلام و وجوب نماز بحث می كند. بخش دوم مربوط به فروع فقهی است كه از باب طهارت شروع شده و به باب وکالت خاتمه می یابد. ۳ - موضوع کتاب اين كتاب مهمترين اثر شيخ مفيد در فقه مى‌باشد. ۴ - ارزش و اعتبار كتاب حاضر از كتابهاى مهم شيعه در قرن پنجم هجرى بوده و مؤلف آن نيز از چهره‌هاى سرشناس و فقهاى بزرگ و نام‌آور شيعه است. المقنعه، از سرى كتابهاى قدماى شيعه است كه الفاظ آن از روايات ائمه معصوم علیهم السلام اخذ شده و علماء و فقها به عبارتها و فتاواى آن، به ديد روايت و حديث مى‌نگرند و اين نبوده مگر براى زنده نگاه داشتن سخنان آن امامان بزرگوار و تبرك به الفاظ و كلمات پيشوايان دين. البته آنچه به عنوان متن اين كتاب آمده از حد يك روايت مرسل و يا معمولى بسيار بالاتر است، زيرا اينها رواياتى هستند كه مورد تأييد مؤلف بزرگوار آن شيخ مفيد واقع شده‌اند و او حكم به صحت و اعتبار آنها نموده و بر طبقشان فتوا داده است. « المقنعة» از زمان نگارش تا كنون، پيوسته مورد توجه و عنايت فقها و بزرگان شيعه بوده و در كتابها و نوشته‌هاى خود از آن نقل نموده و بر آن اعتماد كرده‌اند. اعتبار« المقنعة» هم به دليل اهميت و ارزش اين كتاب در نزد شيعه است و هم به دليل اعتمادى كه به نويسنده بزرگ و معروف آن« شيخ مفيد» وجود دارد. شخصيتى كه بارها توسط شخص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مورد عنايت و احترام قرار گرفته و آن حضرت در نامه‌هايى به ايشان، از وى تجليل به عمل آورده و متن اين نامه‌ها را شاگرد ايشان شیخ طوسی در كتابهاى خود نقل كرده است. ۵ - شرح شيخ طوسى مجموعه‌اى گرانبها به نام« تهذیب الأحکام » را به عنوان شرح بر اين كتاب نوشته كه يكى از منابع بزرگ فقه شيعه و يكى از کتب اربعه مورد اعتماد فقها و دانشمندان شيعه در طول تاريخ است. ۶ - كلام شيخ مفيد شيخ مفيد در مقدمۀ كتاب المقنعه مى‌فرمايد: « اين كتاب، مختصرى از احکام شرع مقدس اسلام مى‌باشد و در آن به بيان واجبات و محرمات پرداخته‌ام تا هر كس مى‌خواهد به دين خود عمل نمايد، به آن اعتماد كند و كسى كه راه حق را يافته است با مطالعۀ اين كتاب بر معرفت و يقين او افزوده شود. همچنين كتاب حاضر« رهنمايى» باشد براى كسانى كه مى‌خواهند راه رشد و كمال را پيدا كنند و دليلى باشد براى جويندگان حق و حقيقت و مرجع معتبر و امينى باشد براى كسانى كه مى‌خواهند بر آن اعتماد كنند و به عبادت خداوند متعال بپردازند و در حوادث ناگوار روزگار به آن پناه برند و در جار و جنجال گروه‌ها و احزاب سخن حق را پيروز گردانند. من اين كتاب را با مباحثى آغاز مى‌كنم كه دانستن آن بر همگان لازم است و هيچكس مجاز نيست در آنها اهمال و سستى نمايد، يعنى اعتقاد به خداوند متعال و شناخت او; زيرا شناخت خدا اصل و اساس ايمان و پايه و ستون تمام اديان الهى است و قبول اعمال ما و يافتن راه هدايت از راه گمراهى، با شناخت خداوند متعال امكان پذير است.» ۷ - نسخه‌هاى اين كتاب ۱- نسخه‌اى در كتابخانه آستان قدس رضوی ، كه با خطى زيبا نوشته شده و در سال ۹۹۲ هجرى مقابله و تصحيح گرديده است. ۲- نسخۀ كتابخانه حضرت آیت الله مرعشی نجفی ، به خط شريف محمد قلى تركمان. اين نسخه نيز با خطى زيبا نوشته شده است. ۳- نسخه‌اى در كتابخانه مدرسه رضويه به خط ملا محمد صادق بن ملا رضاقلى نيشابورى، كه با خطى زيبا نوشته شده و تاريخ نگارش آن سال ۱۰۷۲ هجرى و تاريخ مقابله و تصحيح آن سال ۱۰۷۶ هجرى مى‌باشد. ۸ - شروح و تعلیقاتتهذیب الاحکام كه یكی از کتب اربعه نوشته شیخ طائفه طوسی است. این شرح مربوط به بخش فقهی مقنه است. ۹ - وضعیت نشراین كتاب در یك جلد به زبان عربی، به كوشش انتشارات جامعه مدرسین قم، در سال ۱۴۱۰ ق چاپ و منتشر شده است. ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. سایت اندیشه قم |